Trong xu thế toàn cầu hóa, tiếng Trung Quốc ngày càng trở thành một trong những ngôn ngữ quan trọng nhất thế giới. Với hơn một tỷ người sử dụng, tiếng Trung không chỉ là công cụ giao tiếp mà còn là chìa khóa mở ra cánh cửa tri thức, cơ hội nghề nghiệp và hợp tác quốc tế. Đối với người học tiếng Trung nói chung cũng như sinh viên theo học ngành tiếng Trung nói riêng, đặc biệt là sinh viên ngành tiếng Trung TDC, việc rèn luyện kỹ năng nghe – nói đóng vai trò then chốt, bởi đây chính là năng lực quyết định khả năng sử dụng ngôn ngữ trong bối cảnh học thuật lẫn nghề nghiệp sau này.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều sinh viên ngành tiếng Trung vẫn gặp khó khăn khi nghe tốc độ tự nhiên của người bản xứ hoặc khi phải phản ứng linh hoạt trong giao tiếp. Vấn đề không chỉ nằm ở vốn từ vựng hay ngữ pháp, mà còn liên quan đến cách tiếp cận, phương pháp luyện tập và môi trường học tập. Dưới đây là những phân tích và gợi ý cụ thể, mang tính khoa học và thực tiễn, giúp sinh viên ngành tiếng Trung TDC nâng cao hiệu quả rèn luyện kỹ năng nghe – nói tiếng Trung.

1. Phát âm chuẩn – nền móng vững chắc của giao tiếp

Ngôn ngữ nói trước hết phải “nghe được” và “hiểu được”. Nếu phát âm sai, thanh điệu không chuẩn, việc nghe hiểu sẽ trở nên rối loạn và giao tiếp mất hiệu quả. Với tiếng Trung, hệ thống bốn thanh điệu và một thanh nhẹ là đặc trưng quan trọng. Chỉ cần thay đổi thanh điệu, nghĩa của từ có thể biến đổi hoàn toàn (ví dụ: 妈 mā – mẹ, 马 mǎ – ngựa).

Để khắc phục, sinh viên nên:

• Rèn luyện hệ thống ngữ âm – thanh điệu thường xuyên: dành ít nhất 15 phút mỗi ngày cho việc đọc to, luyện phát âm từng âm tiết.
• Ghi âm và so sánh: nghe lại giọng của chính mình, so sánh với mẫu chuẩn của người bản ngữ để điều chỉnh.
• Ứng dụng công nghệ: sử dụng các phần mềm nhận diện giọng nói, các app học tiếng Trung (như Doubao, Pleco) để phát hiện lỗi.
• Quan sát khẩu hình: học qua video hoặc trực tiếp từ giảng viên để nắm cách đặt lưỡi, điều tiết hơi thở.

Một nền tảng phát âm chuẩn xác không chỉ giúp “nói cho người khác hiểu” mà còn nâng cao khả năng nghe phân biệt, từ đó cải thiện đồng thời cả hai kỹ năng.

2. Lộ trình luyện nghe theo nguyên tắc khoa học

Nghe là kỹ năng tiếp nhận, nhưng để nghe hiệu quả, sinh viên không thể “nghe một cách thụ động”. Việc luyện nghe cần được tiến hành theo lộ trình từ dễ đến khó, đồng thời kết hợp nhiều phương pháp:

• Nghe có kiểm soát: chọn các đoạn hội thoại ngắn, tốc độ chậm, nghe nhiều lần, ghi lại từ khóa và so sánh với transcript.
• Nghe phân tích: ở giai đoạn trung cấp, luyện nghe tin tức, phim truyện, bản tin thời sự. Người học không chỉ chú ý đến từ vựng mà còn phân tích ngữ điệu, cách ngắt nhịp và cấu trúc ngữ pháp.
• Nghe tự nhiên: tiếp cận talkshow, phỏng vấn, diễn thuyết, nơi tốc độ nhanh, ngôn ngữ đời thường và tính tự phát cao. Ở mức này, mục tiêu không phải “nghe từng từ” mà là nắm ý chính, lập luận và thái độ người nói.

Điểm cốt lõi là nghe chủ động: luôn dự đoán, phân tích, ghi chú, và tự đặt câu hỏi trong quá trình nghe. Đây là kỹ năng cần thiết để tăng tốc độ xử lý thông tin, chuẩn bị cho phản xạ nói.

3. Nguồn tài liệu nghe đa dạng – cầu nối với thực tiễn

Trong kỷ nguyên số, sinh viên ngành tiếng Trung có thể tiếp cận nguồn tư liệu phong phú chưa từng có:

• Truyền thông chính thống: CCTV, Đài phát thanh quốc tế Trung Quốc (CRI), các bản tin thời sự cung cấp ngôn ngữ chuẩn mực, phù hợp để luyện nghe học thuật.
• Văn hóa đại chúng: phim ảnh, nhạc Hoa, show truyền hình vừa giúp luyện ngôn ngữ đời thường, vừa mở rộng vốn từ vựng và hiểu biết văn hóa.
• Mạng xã hội: Bilibili, Douyin, Weibo mang lại trải nghiệm ngôn ngữ sống động, cập nhật xu hướng mới của giới trẻ Trung Quốc.
• Tài liệu chuyên ngành: seminar, bài giảng trực tuyến bằng tiếng Trung, thích hợp để luyện ngôn ngữ học thuật, phục vụ nghiên cứu và nghề nghiệp.

Sự đa dạng của nguồn nghe giúp sinh viên hình thành khả năng “dịch chuyển ngôn ngữ” linh hoạt, không bị “đóng khung” trong một kiểu ngôn ngữ duy nhất.

4. Môi trường giao tiếp – yếu tố quyết định sự tiến bộ

Không có môi trường thực hành, nghe – nói khó có thể phát triển. Sinh viên chuyên ngành cần tận dụng tối đa các cơ hội để “dùng tiếng Trung”:

• Giờ học Nghe – Nói, các hoạt động chuyên môn ngoại khóa của Khoa Đông phương Trường Cao đẳng Công nghệ Thủ Đức với các hoạt động hùng biện, diễn kịch, thảo luận chủ đề.
• Kết nối với người bản ngữ qua các chương trình giao lưu, hoặc qua nền tảng trực tuyến.
• Nhóm học tập nhỏ: 3–5 người, cùng nhau tổ chức buổi nói chuyện, thảo luận, sửa lỗi cho nhau.

Mục tiêu cuối cùng là biến tiếng Trung thành ngôn ngữ sử dụng hằng ngày, thay vì chỉ là môn học trong lớp.

5. Chiến lược học tập cá nhân hóa – học hiệu quả theo năng lực

Không có một công thức chung cho tất cả. Mỗi sinh viên nên phát triển chiến lược học tập riêng:

• Ghi nhật ký nói: hằng ngày tự nói 5–10 phút về sự kiện, ý tưởng, cảm xúc.
• Tư duy bằng tiếng Trung: tập hình thành thói quen suy nghĩ trực tiếp bằng tiếng Trung thay vì dịch từ tiếng Việt.
• Đặt mục tiêu ngắn hạn: ví dụ mỗi tuần học 30 từ vựng hội thoại, luyện nghe 3 bản tin.
• Đánh giá tiến bộ định kỳ: dựa trên chuẩn HSK, TOCFL hoặc các bài kiểm tra mô phỏng.

Chiến lược cá nhân hóa giúp sinh viên chủ động hơn, tránh cảm giác “học để đối phó”, đồng thời duy trì động lực lâu dài.

6. Ngôn ngữ và văn hóa – mối quan hệ không thể tách rời

Ngôn ngữ là sản phẩm của văn hóa. Do đó, rèn luyện nghe – nói không chỉ là tiếp nhận tín hiệu âm thanh, mà còn là hiểu ngữ cảnh văn hóa – xã hội:

• Tìm hiểu phong tục, lối sống để nắm bắt cách dùng từ, ẩn dụ, hàm ý.
• Phân tích diễn ngôn truyền thông (quảng cáo, phim, tin tức) để hiểu sắc thái và tầng nghĩa của ngôn ngữ.
• So sánh liên văn hóa giữa tiếng Việt và tiếng Trung để tránh dịch thô, biểu đạt không tự nhiên.

Khi gắn ngôn ngữ với văn hóa, việc nghe – nói sẽ trở nên sâu sắc, tinh tế và mang tính thuyết phục hơn.

Việc nâng cao kỹ năng nghe – nói tiếng Trung là một quá trình khoa học, đòi hỏi nỗ lực lâu dài và chiến lược hợp lý. Sinh viên ngành tiếng Trung, đặc biệt là ngành tiếng Trung TDC thuộc Khoa Đông phương Trường Cao đẳng Công nghệ Thủ Đức, cần xây dựng phát âm chuẩn, luyện nghe theo lộ trình, đa dạng hóa nguồn tài liệu, tạo môi trường giao tiếp, áp dụng chiến lược cá nhân hóa và gắn kết ngôn ngữ với văn hóa.

Đây cũng chính là định hướng đào tạo của Trường Cao đẳng Công nghệ Thủ Đức: không chỉ trang bị cho sinh viên kiến thức lý thuyết mà còn rèn luyện năng lực thực hành, biến ngoại ngữ trở thành công cụ hội nhập và phát triển. Trong tương lai, sinh viên ngành tiếng Trung có năng lực nghe – nói tốt sẽ không chỉ học tập hiệu quả mà còn tự tin bước vào thị trường lao động, sẵn sàng đảm nhận vai trò cầu nối ngôn ngữ và văn hóa trong bối cảnh toàn cầu hóa.