1. Douyin – từ nền tảng video ngắn đến “cỗ máy tạo xu hướng”

Douyin (抖音), ra mắt năm 2016 bởi công ty ByteDance, ban đầu chỉ là một ứng dụng chia sẻ video ngắn phục vụ giới trẻ Trung Quốc. Tuy nhiên, chỉ sau vài năm, Douyin đã trở thành một hiện tượng xã hội, định hình mạnh mẽ các trào lưu ngôn ngữ, văn hóa, âm nhạc và cả hành vi tiêu dùng tại Trung Quốc. Không chỉ dừng lại trong phạm vi nội địa, những meme (迷因 / 表情包) và xu hướng từ Douyin còn lan rộng ra khắp thế giới thông qua phiên bản quốc tế TikTok.

Một trong những lý do khiến Douyin có sức lan tỏa mạnh mẽ là thuật toán đề xuất thông minh, giúp các video “bắt trend” dễ dàng tiếp cận hàng triệu người dùng chỉ trong thời gian ngắn. Chính điều này đã biến Douyin trở thành “lò ấp” meme hàng đầu Trung Quốc.

2. Meme Douyin: Đặc điểm ngôn ngữ và văn hóa

Meme Douyin không đơn thuần là hình ảnh hay câu nói gây cười, mà là sản phẩm kết hợp giữa ngôn ngữ mạng, yếu tố văn hóa đại chúng và tâm lý xã hội của giới trẻ Trung Quốc đương đại. Về ngôn ngữ, meme thường sử dụng:

+ Từ ngữ viết tắt, đồng âm hoặc biến âm sáng tạo: Ví dụ, cụm từ “yyds” (永远的神 – vị thần bất diệt) trở thành cách ca ngợi thần tượng; hay “xswl” (笑死我了 – cười chết mất) dùng để bày tỏ sự buồn cười quá mức.

+ Biểu cảm phóng đại kết hợp video ngắn: Người dùng thường dùng các đoạn nhạc nền nổi tiếng, filter hài hước và diễn xuất cường điệu để tạo hiệu ứng lan truyền.

+ Ẩn chứa yếu tố “nội văn hóa”: Nhiều meme gắn liền với các chương trình tạp kỹ, phim cổ trang, hay các nhân vật Internet nổi bật, khiến chúng mang đậm tính đặc thù Trung Quốc.

Những meme này không chỉ phản ánh khả năng sáng tạo ngôn ngữ linh hoạt của người dùng Douyin, mà còn thể hiện cách thế hệ trẻ Trung Quốc định nghĩa bản sắc và tiếng nói riêng của mình trên không gian mạng.

3. Một số meme Douyin nổi bật gần đây

Nếu bạn từng “lướt Douyin” (hay TikTok Trung Quốc) chắc hẳn đã ít nhất một lần bật cười vì những câu nói “trending” hay biểu cảm siêu hài. Meme Douyin không chỉ nhanh như chớp mà còn cực kỳ sáng tạo, khiến dân mạng bắt trend rần rần chỉ sau vài giờ. Cùng điểm qua 02 “hiện tượng mạng” đang hot nhất dạo gần đây nhé

 “我真的会谢” (Tôi thật sự sẽ cảm ơn đấy!) 

Xuất phát từ một câu nói hài hước trong livestream, cụm này nhanh chóng trở thành lời “mỉa mai mềm” để thể hiện sự bất lực hoặc “bó tay” trước tình huống dở khóc dở cười.

“栓Q” (phiên âm của “Thank you”) 

Đây là ví dụ điển hình cho hiện tượng “Anh hóa - Hán ngữ hóa” trên Douyin. Người dùng Trung Quốc phát âm “thank you” theo kiểu Hán ngữ thành “shuān q” rồi viết thành 栓Q. Cách nói này mang sắc thái hài hước, mỉa mai nhẹ, thường dùng trong các clip tấu hài.

4. Góc nhìn xã hội: Vì sao meme Douyin lan tỏa nhanh đến vậy?

Có thể nhìn nhận hiện tượng này qua ba khía cạnh:

(1) Kỹ thuật số và thuật toán: Douyin sở hữu thuật toán phân phối nội dung theo mô hình “tháp ngược” — từ nhóm nhỏ đến đại chúng — giúp những video sáng tạo có thể bùng nổ chỉ sau vài giờ đăng tải.

(2) Tâm lý cộng đồng: Meme mang lại cảm giác “được là một phần của xu hướng”, đặc biệt hấp dẫn với giới trẻ thành thị Trung Quốc, những người luôn tìm kiếm ngôn ngữ và biểu tượng riêng để thể hiện bản sắc.

(3) Tính đa phương tiện: Video ngắn, nhạc nền, hiệu ứng thị giác và ngôn ngữ kết hợp tạo nên trải nghiệm cảm xúc mạnh, dễ bắt chước và chia sẻ, từ đó thúc đẩy quá trình “viral hóa” tự nhiên.

5. Tác động xuyên biên giới và xu hướng toàn cầu

Nhờ TikTok, nhiều meme Douyin đã vượt khỏi biên giới Trung Quốc, trở thành trào lưu toàn cầu. Người dùng ở Việt Nam, Thái Lan, châu Âu hay Mỹ đều có thể tham gia “bắt trend” với các bản nhạc hoặc câu thoại gốc tiếng Trung. Điều này không chỉ góp phần lan tỏa văn hóa đại chúng Trung Quốc mà còn đặt ra những câu hỏi thú vị về giao lưu văn hóa số trong thời đại toàn cầu hóa.

Đáng chú ý, một số meme Trung Quốc khi ra quốc tế đã được “tái bản địa hóa” — nghĩa là người dùng nước ngoài gắn thêm bối cảnh, âm thanh, hoặc cách diễn khác để phù hợp với văn hóa bản địa, tạo nên vòng đời mới cho meme.

Trào lưu Douyin và hệ sinh thái meme của nó không chỉ là hiện tượng giải trí ngắn hạn, mà còn là một dạng diễn ngôn văn hóa đương đại phản ánh sinh động đời sống xã hội Trung Quốc: sự giao thoa giữa truyền thống và hiện đại, giữa toàn cầu hóa và bản địa hóa, giữa tính cá nhân và tính cộng đồng mạng.

Đối với sinh viên ngành Ngôn ngữ Trung Quốc, việc nghiên cứu meme Douyin không chỉ giúp nâng cao khả năng ngôn ngữ và hiểu biết văn hóa, mà còn mở ra góc nhìn mới về cách xã hội Trung Quốc vận hành trong thời đại số. Đây cũng là một chủ đề hấp dẫn cho các bài thuyết trình, nghiên cứu khoa học sinh viên và hoạt động giao lưu văn hóa quốc tế.