Mỗi mùa đông, Trung Quốc bước vào thời điểm rực rỡ nhất của “mùa lễ hội băng tuyết”, từ thành phố băng Cáp Nhĩ Tân đến những ngọn đèn băng lung linh bên sông Tùng Hoa. Các lễ hội như 哈尔滨国际冰雪节 hay 松花江冰灯节 không chỉ là sự kiện du lịch mà còn là biểu tượng văn hóa độc đáo của miền Đông Bắc Trung Hoa. Đây cũng là chủ đề hấp dẫn cho những ai yêu văn hóa Trung Quốc và nghiên cứu tìm hiểu nét đặc sắc của nền văn hóa này.

Khi mùa đông trở thành lễ hội

Mỗi mùa đông, khi tuyết phủ trắng phương Bắc, Trung Quốc lại bước vào “mùa lễ hội tuyết và băng đăng” (冰雪节与冰灯节 – Bīngxuě Jié yǔ Bīngdēng Jié) – thời điểm mà cảnh vật, ánh sáng và nghệ thuật kết hợp thành bức tranh huyền ảo của văn hóa mùa đông Á Đông.
Từ những ngọn đèn băng lung linh ở Cáp Nhĩ Tân (哈尔滨 – Hā’ěrbīn) cho tới lễ hội trượt tuyết sôi động ở Cát Lâm (吉林 – Jílín), người dân khắp nơi cùng nhau chào đón mùa đông bằng những hoạt động kết nối giữa thiên nhiên, nghệ thuật và tinh thần lễ hội.

Đối với giới nghiên cứu văn hóa và ngôn ngữ, những lễ hội này là minh chứng cho khả năng “nghệ thuật hóa đời sống” (生活艺术化) của người Trung Quốc – một nét đặc trưng văn hóa được giảng dạy và phân tích sâu tại ngành tiếng Trung Quốc - trường Cao đẳng Công nghệ Thủ Đức - TDC

Lễ hội băng tuyết Cáp Nhĩ Tân (哈尔滨国际冰雪节)

Được tổ chức thường niên từ năm 1985, Lễ hội băng tuyết quốc tế Cáp Nhĩ Tân (哈尔滨国际冰雪节 – Hā’ěrbīn Guójì Bīngxuě Jié) là lễ hội mùa đông lớn nhất thế giới.
Với chủ đề thay đổi mỗi năm, lễ hội quy tụ hàng trăm nghệ nhân trong và ngoài nước, sử dụng hơn 200.000 m³ băng và 120.000 m³ tuyết từ sông Tùng Hoa (松花江 – Sōnghuā Jiāng) để xây dựng thành phố băng rực rỡ ánh sáng.

Những công trình nổi bật có thể kể đến:

- 冰雪大世界 (Bīngxuě Dà Shìjiè) – “Thế giới băng tuyết” với lâu đài, đền chùa, tượng đài được điêu khắc từ băng nguyên khối.

- 冰灯艺术展 (Triển lãm nghệ thuật đèn băng) – nơi trưng bày hàng nghìn tác phẩm khắc băng được chiếu sáng bằng đèn LED đa sắc.

- 雪雕园 (Công viên điêu khắc tuyết) – triển lãm nghệ thuật ngoài trời quy mô hàng đầu châu Á.

Du khách đến Cáp Nhĩ Tân không chỉ chiêm ngưỡng nghệ thuật băng tuyết, mà còn được trải nghiệm trượt băng, trượt tuyết, đua xe chó kéo và diễu hành ánh sáng – những hoạt động kết hợp giữa giải trí, nghệ thuật và văn hóa cộng đồng.

Lễ hội đèn băng Tùng Hoa (松花江冰灯节)

Trước khi Cáp Nhĩ Tân trở thành “thành phố băng tuyết”, Lễ hội đèn băng Tùng Hoa mới là nguồn gốc của nghệ thuật ice lanterns ở Trung Quốc.

Theo sử sách địa phương, vào thế kỷ XIX, ngư dân vùng Đông Bắc dùng đèn dầu đặt trong khối băng để soi sáng ban đêm. Hình ảnh giản dị ấy dần được sáng tạo thành nghệ thuật đèn băng (冰灯艺术) – nơi ánh sáng và băng hòa quyện thành biểu tượng của hy vọng và sự sống giữa mùa đông khắc nghiệt.

Ngày nay, lễ hội đèn băng được tổ chức hằng năm dọc bờ sông Tùng Hoa với quy mô ngày càng lớn. Các nghệ nhân tạo nên hàng trăm tác phẩm đèn băng thủ công, tái hiện truyền thuyết Trung Hoa, danh thắng cổ xưa và biểu tượng hiện đại, tạo nên không gian kỳ ảo tựa “thế giới trong pha lê”.

Về mặt biểu tượng, đèn băng (冰灯) tượng trưng cho ánh sáng và sự ấm áp trong giá lạnh, là hình ảnh ẩn dụ cho tinh thần kiên cường của người phương Bắc Trung Hoa – dẫu mùa đông khắc nghiệt vẫn không ngừng sáng tạo và tỏa sáng.

Lễ hội tuyết và sương hoa Cát Lâm (吉林雾凇冰雪节)

Nếu Cáp Nhĩ Tân là thành phố của băng, thì Cát Lâm (吉林市) lại được mệnh danh là “thành phố của tuyết và sương hoa”.

Lễ hội 吉林雾凇冰雪节 (Jílín Wùsōng Bīngxuě Jié) diễn ra vào tháng 12 đến tháng 2 hằng năm, khi hơi nước từ sông Tùng Hoa ngưng kết thành lớp sương tuyết trên cành cây, tạo nên cảnh tượng thiên nhiên được gọi là 雾凇 (wùsōng) – hay còn gọi là hoa băng.

Ngoài các hoạt động du lịch, trình diễn ánh sáng, Cát Lâm còn tổ chức trải nghiệm dân gian Đông Bắc (东北民俗体验): thưởng thức đậu phụ đông (冻豆腐), rượu cao lương ấm (高粱酒), và trò chơi kéo xe trượt tuyết truyền thống (滑雪车).

Tất cả tạo nên một bức tranh mùa đông vừa hoang sơ vừa ấm cúng, mang đậm hồn dân gian Đông Bắc Trung Hoa.

Văn hóa lễ hội băng tuyết – sự giao hòa giữa thiên nhiên và con người

Từ góc nhìn văn hóa học, các lễ hội băng tuyết Trung Quốc không chỉ là sự kiện du lịch, mà còn thể hiện triết lý sống của người phương Bắc: hòa hợp với tự nhiên, tìm niềm vui trong khắc nghiệt, biến lạnh giá thành ánh sáng.

Chúng phản ánh rõ tinh thần “nghệ thuật hóa đời sống” (生活美学) và “sáng tạo trong nghịch cảnh” (逆境中的创造) – hai giá trị cốt lõi trong văn hóa Trung Hoa.

Cùng với sự phát triển của công nghệ, nghệ thuật băng tuyết nay kết hợp ánh sáng laser, công nghệ AR, VR và trình chiếu 3D, biến các lễ hội truyền thống thành trải nghiệm nghệ thuật hiện đại mang tầm quốc tế.

Khi băng tuyết cũng biết kể chuyện

Từ những ngọn đèn băng đầu tiên của ngư dân vùng Đông Bắc cho đến thành phố băng huy hoàng của thế kỷ XXI, lễ hội mùa đông ở Trung Quốc là hành trình của sáng tạo, bản sắc và tình yêu cuộc sống. Băng có thể lạnh, nhưng qua bàn tay con người, nó trở thành nghệ thuật, ánh sáng và niềm vui chung. Với sinh viên và những người yêu văn hóa Trung Hoa, lễ hội mùa đông là cơ hội để hiểu rằng ngôn ngữ của cái đẹp không cần lời – chỉ cần cảm nhận và sẻ chia.