Trong học tập ngoại ngữ, kỹ năng đọc hiểu luôn được coi là cánh cửa quan trọng để tiếp cận tri thức. Với tiếng Trung, khả năng đọc hiểu không chỉ giúp sinh viên chuyên ngành lĩnh hội kiến thức học thuật mà còn trang bị năng lực xử lý thông tin, mở rộng hiểu biết văn hóa – xã hội. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều sinh viên vẫn còn hạn chế: tốc độ đọc chậm, khó nắm ý chính, hoặc dễ vướng mắc khi gặp văn bản dài, phức tạp. Vậy làm thế nào để rèn luyện kỹ năng này một cách khoa học và hiệu quả?

1. Hiểu đúng bản chất của đọc hiểu

Đọc hiểu không chỉ là dịch từng từ sang tiếng Việt mà là quá trình giải mã ngôn ngữ và kết nối với kiến thức nền. Trong nghiên cứu dạy – học ngoại ngữ, đọc hiểu thường bao gồm bốn loại: đọc lướt (skimming) để nắm ý chính, đọc chọn lọc (scanning) để tìm chi tiết, đọc phân tích (intensive reading) để xử lý ngữ pháp – cấu trúc, và đọc mở rộng (extensive reading) nhằm tăng vốn từ và tri thức. Việc kết hợp linh hoạt bốn loại đọc này sẽ giúp sinh viên không bị “mắc kẹt” vào một cách tiếp cận duy nhất. Mục tiêu cuối cùng không phải là dịch chính xác từng câu, mà là hiểu được tư tưởng, ý đồ và lập luận của văn bản. Đây chính là nền tảng để sinh viên chuyên ngữ phát triển tư duy học thuật và nâng cao năng lực ngôn ngữ toàn diện.

2. Củng cố vốn từ vựng và ngữ pháp nền tảng

Một rào cản lớn trong đọc hiểu tiếng Trung là vốn từ và cấu trúc ngữ pháp phức tạp. Để khắc phục, sinh viên cần xây dựng ngân hàng từ vựng theo chủ đề thay vì học rời rạc, từ đó dễ dàng ghi nhớ và áp dụng. Việc đoán nghĩa qua ngữ cảnh cũng rất quan trọng, giúp tránh lệ thuộc vào từ điển và rèn năng lực suy luận ngôn ngữ. Bên cạnh đó, các cấu trúc ngữ pháp đặc thù như câu bị động (被动句), câu kiêm ngữ (兼语句), hay câu phức hợp (复句) cần được phân tích kỹ lưỡng. Đây là “chìa khóa” để giải mã tầng nghĩa sâu và mạch lập luận của văn bản. Cuối cùng, việc duy trì một sổ tay từ vựng cá nhân với ví dụ minh họa, ngữ cảnh sử dụng sẽ giúp sinh viên có một kho dữ liệu riêng, phục vụ đọc hiểu nhanh và chính xác hơn.

3. Luyện đọc theo chiến lược khoa học

Đọc hiệu quả cần đi kèm với chiến lược rõ ràng. Trước hết, sinh viên nên xác định mục tiêu đọc: đọc để lấy thông tin, để nghiên cứu hay để phân tích ngữ pháp. Với mỗi mục tiêu, cách đọc sẽ khác nhau. Thứ hai, nên áp dụng phương pháp “đọc trước – đoán sau”: đọc toàn văn bản để nắm bối cảnh, sau đó quay lại phân tích chi tiết. Trong quá trình đọc, kỹ thuật đánh dấu và ghi chú (annotation) rất hữu ích: gạch chân từ khóa, ghi lại ý chính từng đoạn, và viết câu hỏi để kiểm tra sự hiểu biết. Việc đặt câu hỏi trong khi đọc (“tác giả muốn truyền tải điều gì?”, “quan điểm nào nổi bật?”) giúp người đọc chủ động, biến việc đọc thành hoạt động tương tác thay vì thụ động. Đây là bước quan trọng để phát triển tư duy phản biện thông qua ngôn ngữ.

4. Mở rộng nguồn tài liệu đọc

Giáo trình trên lớp chỉ cung cấp nền tảng, nhưng để nâng cao kỹ năng đọc hiểu, sinh viên cần tiếp cận nguồn tài liệu phong phú hơn. Báo chí chính thống như Nhân dân Nhật báo (人民日报), Tân Hoa xã (新华社) cung cấp văn phong chuẩn mực, giàu tính thời sự. Văn học – nghệ thuật mang đến ngôn ngữ biểu cảm, hình tượng, giúp rèn luyện khả năng cảm thụ. Bài nghiên cứu học thuật và tạp chí chuyên ngành rèn luyện ngôn ngữ khoa học, cần thiết cho sinh viên định hướng nghiên cứu. Ngoài ra, mạng xã hội và blog tiếng Trung lại là kho dữ liệu về ngôn ngữ đời thường, cập nhật xu hướng. Sự đa dạng về tài liệu đọc không chỉ làm giàu vốn từ mà còn giúp sinh viên nhận diện nhiều phong cách ngôn ngữ khác nhau, từ chính luận, học thuật đến đời thường.

5. Tăng cường môi trường thực hành đọc hiểu

Kỹ năng đọc sẽ được củng cố mạnh mẽ khi gắn với thực hành và trao đổi. Sinh viên có thể tham gia nhóm đọc – thảo luận, cùng nhau phân tích một bài báo hay truyện ngắn, sau đó chia sẻ cách hiểu và tranh luận về nội dung. Bên cạnh đó, các bài tập tóm tắt bằng tiếng Trung là phương pháp hiệu quả: sau khi đọc, viết lại ngắn gọn nội dung giúp kiểm tra mức độ nắm ý chính. Một hình thức khác là chuyển nội dung đọc thành thuyết trình miệng, vừa rèn kỹ năng diễn đạt vừa tăng khả năng phản xạ. Đặc biệt, nếu có cơ hội trao đổi trực tiếp với giảng viên bản ngữ, sinh viên sẽ nhận được phản hồi sâu sắc về cách tiếp cận văn bản. Những hoạt động này biến việc đọc thành trải nghiệm hợp tác, sáng tạo và sinh động hơn.

6. Chiến lược học tập cá nhân hóa

Không có một công thức chung cho tất cả. Mỗi sinh viên cần xác định điểm mạnh, điểm yếu của bản thân để xây dựng chiến lược học tập riêng. Việc đặt mục tiêu cụ thể (ví dụ: đọc 10 trang tiểu thuyết/tuần, 3 bài báo/tháng) sẽ giúp duy trì động lực. Sinh viên cũng nên kết hợp đọc nhanh và đọc sâu: có những buổi đọc lướt để nắm bối cảnh, có buổi đọc phân tích kỹ lưỡng cấu trúc và chi tiết. Nhật ký đọc hiểu là công cụ hữu ích, giúp theo dõi tiến bộ, ghi chú số lượng văn bản đã đọc, từ mới và điểm cần cải thiện. Ngoài ra, tự đánh giá định kỳ qua bài thi HSK hoặc sử dụng chuẩn CEFR sẽ cung cấp thước đo khách quan. Khi việc học được cá nhân hóa, sinh viên sẽ cảm thấy chủ động và gắn bó lâu dài với kỹ năng này.

7. Kết nối ngôn ngữ và văn hóa

Đọc hiểu tiếng Trung không chỉ là giải mã ký tự, mà còn là tiếp nhận văn hóa và tư duy. Nhiều văn bản chứa điển tích, tục ngữ, thành ngữ (成语) – nếu chỉ dịch trực tiếp, người học sẽ bỏ lỡ tầng nghĩa hàm ẩn. Do đó, việc phân tích ngữ cảnh văn hóa, tìm hiểu bối cảnh lịch sử – xã hội là cần thiết. Bên cạnh đó, so sánh liên văn hóa giữa văn bản Trung – Việt sẽ giúp sinh viên thấy rõ sự khác biệt về cách tư duy và diễn đạt. Ví dụ, văn bản báo chí Trung Quốc thường súc tích, thiên về chính luận; trong khi văn học chú trọng cảm xúc và hình ảnh. Nhận thức này giúp người đọc không chỉ hiểu chữ, mà còn hiểu cách người Trung Quốc nhìn nhận thế giới, từ đó ứng dụng hiệu quả hơn trong nghiên cứu, dịch thuật và giao tiếp thực tiễn.

Kỹ năng đọc hiểu tiếng Trung là nền tảng quan trọng để sinh viên chuyên ngành tiếp cận tri thức, nghiên cứu học thuật và phát triển nghề nghiệp. Việc rèn luyện cần tiến hành đồng bộ: củng cố vốn từ và ngữ pháp, luyện đọc theo chiến lược, mở rộng nguồn tài liệu, gắn với thực hành, cá nhân hóa phương pháp và kết nối ngôn ngữ với văn hóa. Đây cũng chính là định hướng mà ngành tiếng Trung Quốc – Khoa Đông phương - Trường Cao đẳng Công nghệ Thủ Đức đang kiên trì theo đuổi: đào tạo sinh viên có năng lực ngôn ngữ vững vàng, tư duy học thuật sắc bén và khả năng hội nhập quốc tế.